چکیده: مسکن به‌عنوان ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین فضای معماری است که در آن انسان با محیط، ارتباط مداوم و گسترده‌ای برقرار کرده و ویژگی‌هایش می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روحیات و خلقیات وجودی انسان بگذارد. به همین منظور، انسان برای پیمودن سیر رشد مادی و معنوی و کمال خویش، نیازمند مسکنی است که پاسخگوی خصوصیات و احتیاجاتش باشد. با توجه به اینکه دست‌یابی به شناخت جامعی از انسان، امری پیچیده و دشوار است، این پژوهش در تلاش است با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش اسنادی، داده‌های مرتبط با آیات، روایات و مسائل مرتبط به فقه اسلامی را، از کتب، اسناد و مقالات معتبر اسلامی استخراج کرده تا انسان را از منظر خالقش بشناسد و با نگاهی معمارانه، اصول و منش‌هایی را برای طراحی مسکن انسان‌گرای اسلامی بیان کند. به همین منظور، بابیان ساحات انسان از یک سمت و مراتب مکان از سویی دیگر، رابطه معناداری را خلق کرده که بسترساز ارائه اصول و منش‌های مسکن انسان‌گرای اسلامی می‌باشد که مشتمل بر: اصل عقیده وحدت‌بخش، اصل همبستگی اجتماعی، اصل هماهنگی و احیای طبیعت، اصل شباهت با خود و تمایز با غیر خود، اصل عبادت و عبودیت، اصل عدالت (لا ضرر و لاضرار)، اصل قناعت، اصل تداوم در عین تحول، اصل وحدت معاد و معاش، اصل کرامت، اصل معرفت از طبیعت و اصل حقیقت در واقعیت می‌باشد. در ادامه با رویکردی کیفی و با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و بهره‌گیری از راهبرد نمونه موردی اصول و منش‌های یادشده را در مسکن سنتی مشهد بازنمایی کرده و در تلاش است با ارائه راهکارهایی برای مسکن معاصر، مرجعی مدون در خصوص تبیین اصول و قواعد مسکن انسانی از دیدگاه اسلام ‌باشد.